Uy-joyni ijaraga berish shartnomasiga binoan ijaraga beruvchi, ya’ni uy-joyning mulkdori yoki u vakolat bergan shaxs ijaraga oluvchiga uy-joyda yashash uchun uni haq evaziga egalik qilish va foydalanishga topshirish majburiyatini oladi. Mazkur shartnoma asosida ijaraga oluvchi shaxslarda ham ma’lum huquq va majburiyatlar yuzaga keladi.

Xususan, u quyidagi huquqlarga ega:

Ijaraga olingan uy-joyga o‘zi bilan doimiy yashaydigan fuqarolarni kiritish

Uy-joyni ijaraga olish shartnomasiga binoan faqatgina fuqaro ijaraga oluvchi bo‘lishi mumkin. Shartnomada uy-joyda ijaraga oluvchi bilan birga doimiy yashaydigan fuqarolar ko‘rsatilishi lozim. Biroq, bunday shaxslar shartnomada ko‘rsatib o‘tilmagan bo‘lsa, ijaraga oluvchi, shuningdek uning oila a’zolari boshqa fuqarolarni oila a’zosi sifatida uy-joyni ijaraga olish shartnomasiga kiritishni ijaraga beruvchidan talab qilishga haqli.

Ijaraga olingan mulk yaxshilangan holatda, tegishli xarajatlarni qaytarib olishni talab qilish

Ijarachi, basharti shartnomada o‘zgacha shartlar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, ijaraga olingan mol-mulk tarkibiga uning qiymatini oshiradigan o‘zgartishlarni mustaqil ravishda kiritish, mol-mulkni rekonstruktsiyalash, kengaytirish, texnik jihatdan qayta qurollantirishga haqlidir. Mol-mulk, basharti, ijaraga beruvchining ijozati bilan yaxshilangan bo‘lib, ijara shartnomasida o‘zgacha shartlar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, shartnomaning amal qilish muddati tugaganidan so‘ng yoki shartnoma bekor qilingach, ijarachi ana shu maqsad yo‘lida sarflagan barcha xarajatlari qaytarilishini talab qilish huquqiga egadir.

Ijaraga beruvchining ruxsatisiz amalga oshirilgan yaxshilashlar, agar ularni ijaraga berilgan mol-mulkka zarar etkazmagan holda ajratib olish mumkin bo‘lmasa, shartnomaning amal qilish muddati tugagach yoki shartnoma bekor qilingach, ijaraga beruvchiga tekinga o‘tadi.

Ijaraga beruvchining ruxsatisiz amalga oshirilgan yaxshilashlarni ijaraga berilgan mol-mulkka zarar etkazmagan holda ajratib olish mumkin bo‘lsa, ijaraga beruvchi ularning tannarxini to‘lashga rozi bo‘lmasa, bunday holda ijarachi ularni o‘ziga olishi mumkin.

Masalan, ijarachi tomonidan uy yangi mebellar bilan jihozlandi. Agar ijaraga oluvchining roziligi olingan bo‘lsa, ijarachi xarajatlarini qaytarib olishi mumkin. Bunda ijaraga beruvchining roziligi olinmagan taqdirda ham, ijaraga beruvchi ushbu jihozlar uchun ketgan xarajatlarni qoplashni rad etsa, ijarachi tomonidan ular mol-mulkka zarar etkazmagan holda olib ketilishi mumkin.

Ijara shartnomasini davom ettirish

Ijara shartnomasi muddati tugaganidan keyin ijarachi ijaraga olingan mulkdan amalda foydalanishni davom ettiraversa hamda ijaraga beruvchi ijara shartnomasi muddati tugaguniga qadar bunga hech qanday e’tiroz bildirmagan va shartnomada o‘zgacha shartlar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, u holda shartnoma xuddi shu muddatga davom ettirilgan hisoblanadi.

Shuningdek, ijarachining quyidagi majburiyatlari ham mavjud:

Ijara haqini o‘z vaqtida to‘lash

Ijara haqi ijara shartnomasida tomonlarning o‘zaro kelishuviga binoan belgilanadi. Ijaraga oluvchi uy-joy haqini o‘z vaqtida to‘lab turishi, shuningdek agar shartnomada boshqacha tartib belgilangan bo‘lmasa, kommunal xizmatlar haqini ham mustaqil to‘lashi shart.

Ijaraga berilgan uy-joyni ta’mirlash

Ijaraga berilgan uy-joyni joriy ta’mirlash, agar uy-joyni ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib belgilangan bo‘lmasa, ijaraga oluvchining zimmasidadir. Biroq, uy-joyni kapital ta’mirlash ijaraga beruvchining majburiyati hisoblanadi.

Ijaraga oluvchi tomonidan uy-joy qayta jihozlanishi mumkin. Lekin bunday qayta jihozlash uy-joydan foydalanish shart-sharoitlarini jiddiy ravishda o‘zgartirsa, ijaraga oluvchining roziligisiz yo‘l qo‘yilmaydi. Bundan tashqari, ijaraga beruvchining roziligisiz uy-joyni qayta qurishga va tuzilishini o‘zgartirishga ham yo‘l qo‘yilmaydi.

Mulkni ijaraga beruvchiga qaytarish

Ijara shartnomasi tugatilgach, ijarachi mulkni shartnomada aytib o‘tilgan holatda ijaraga beruvchiga o‘z vaqtida qaytarishga majburdir.

Taraflar o‘rtasida, albatta, ijara shartnomasi tuzilishi shart. Agar shartnoma tuzilmagan yoxud shartnomani davlat soliq organlarida majburiy hisobga qo‘yilish tartibiga rioya etmaslik taraflarning bazaviy hisoblash miqdorining besh baravaridan o‘n baravarigacha miqdorda ma’muriy javobgarlikka tortilishiga olib kelishi mumkin.