AOKAda o‘tkazilgan brifingda Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi Axborot xizmati rahbari Nazokat Abduqunduzova sirtqi taʼlim shakli tugatilishi yuzasidan fuqarolar va jamoatchilik vakillari tomonidan eng ko‘p berilayotgan savollarga javob berdi:

5 iyundan oliy va kasbiy taʼlim muassasalariga o‘qishga kirish uchun qabul boshlandi. Prezidentning PF-81-son Farmoniga muvofiq, oliygohlar bakalavriatiga qabul jarayoni ikki bosqichda — «avval test, so‘ng tanlov» tamoyiliga muvofiq amalga oshiriladi.

Prezidentning joriy yil 5 maydagi PF-76-son farmoniga ko‘ra 2025/2026-o‘quv yilidan boshlab taʼlimning sirtqi shakliga qabul tugatildi. Mazkur talab davlat oliygohlari uchun ham, nodavlat (xususiy) oliygohlar uchun ham birdek amal qiladi.

Bugungi brifingda sirtqi taʼlim shakli tugatilishi yuzasidan fuqarolar va jamoatchilik vakillari tomonidan kelayotgan savorollarga javob beramiz

 SAVOL: Sirtqi taʼlim tizimi dastlab qanday maqsadda joriy etilgan edi, u o‘zini hozirgi kungacha qanchalik oqlay oldi va nima sababdan tugatildi?

JAVOB: Sirtqi taʼlim shakli 2018 yilda qayta joriy etilgan bo‘lib, uning asosiy maqsadi — mehnat faoliyatini olib borayotgan, biroq oliy maʼlumotga ega bo‘lmagan fuqarolarga ishdan ajralmagan holda taʼlim olish imkoniyatini yaratish edi. Bu tizim, avvalo, katta yoshdagi aholi o‘rtasida taʼlimga bo‘lgan ehtiyojni qondirish, shu orqali ularning malakasini oshirish va mehnat bozorida raqobatbardoshligini taʼminlashga xizmat qildi.

Sirtqi taʼlimning qayta tashkil etilishi natijasida yoshlar va katta yoshdagi aholi o‘rtasida oliy taʼlim bilan qamrov sezilarli darajada oshdi. Qator hududlarda ishlab yurgan fuqarolarga taʼlim olish imkoniyati yaratilishi ijobiy ijtimoiy va iqtisodiy natijalar berdi.

Biroq vaqt o‘tishi bilan ushbu shaklda taʼlim olishning samaradorligi, akademik intizom, sifat nazorati,   va bilimlar chuqurligi, yuqori taʼlim standartlariga rioya qilish bilan bog‘liq muammolar namoyon bo‘ldi.

Aynan shu sabablarga ko‘ra, 2025 yildan boshlab, yurtimizda oliy taʼlim sifatini yana-da oshirish, taʼlim jarayonida shogird-ustoz anʼanalarini mustahkamlash va amaliy ko‘nikmalarga asoslangan o‘qitish tizimini kuchaytirish maqsadida sirtqi taʼlim shakli bosqichma-bosqich tugatildi.

SAVOL: Hozirda sirtqi taʼlimda tahsil olayotgan talabalar o‘qishini qay tartibda davom ettiradi?

JAVOB: Sirtqi taʼlim shakliga qabul 2025/2026 o‘quv yilidan boshlab to‘xtatilgan bo‘lsa-da, hozirda mazkur shaklda tahsil olayotgan talabalar uchun barcha o‘quv jarayonlari belgilangan tartibda davom ettiriladi. Yaʼni, ular tanlagan yo‘nalishlari bo‘yicha amaldagi davlat taʼlim standartlari, o‘quv rejalari va fan dasturlariga muvofiq o‘qishni yakuniga yetkazish imkoniyatiga egalar.

Oliy taʼlim muassasalari ushbu talabalarga o‘quv mashg‘ulotlarini sifatli tashkil etish, zarur axborot-resurslar va amaliy mashg‘ulotlar bilan taʼminlash bo‘yicha o‘z zimmalaridagi masʼuliyatni to‘liq bajarishi lozim. Bu esa har bir talaba uchun taʼlim sifatini taʼminlash hamda mutaxassis sifatida yetarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lib bitirishini kafolatlaydi.

 SAVOL: Sirtqi taʼlimni tamomlagan mutaxassislarning taqdiri qanday bo‘ladi? Ularni rasmiy ishga qabul qilishda muammo bo‘lmaydimi? Ish beruvchilar tomonidan rad etilishi mumkinmi?

JAVOB: Sirtqi taʼlim shaklida tahsil olib, belgilangan tartibda diplom olgan shaxslar O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq to‘liq oliy maʼlumotli mutaxassislar hisoblanadi. Ularga beriladigan diplom kunduzgi, kechki yoki masofaviy taʼlim shaklidagi diplomlar bilan teng yuridik kuchga ega.

Shu bois, bunday mutaxassislarni davlat yoki xususiy sektorda rasmiy ishga qabul qilishda hech qanday huquqiy to‘siq mavjud emas. Ish beruvchilar ularning taʼlim shaklidan kelib chiqib emas, balki egallagan bilim, ko‘nikma va professional salohiyati asosida baholashi lozim.

Sirtqi taʼlimni tamomlagan mutaxassislarning mehnat bozorida raqobatbardosh bo‘lishi, asosan, ularning amaliy tajribasi, sohadagi bilim darajasi va doimiy o‘z ustida ishlashiga bog‘liq.

   SAVOL: Bundan keyin sirtqi taʼlim o‘rni qanday to‘ldiriladi? Maʼlum ish o‘rniga ega abituriyentlar uchun qanday taʼlim shakli taklif etiladi?

 JAVOB: 2025/2026 o‘quv yilidan boshlab sirtqi taʼlim shakliga qabul to‘xtatilgan bo‘lsa-da, ishlab yurgan fuqarolarning oliy taʼlim olish imkoniyatlari cheklanmaydi. Kelgusida kunduzgi taʼlimga muqobil shakllar, jumladan, masofaviy, kechki va maqbullashtirilgan kunduzgi (part-time) taʼlim shakllari bosqichma-bosqich rivojlantirilib, ularga qabul ko‘rsatkichlari kengaytirib boriladi.

Bu esa muayyan ish o‘rniga ega abituriyentlar uchun o‘qish va mehnat faoliyatini bir vaqtda olib borish imkonini beradi. Masofaviy taʼlim zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda tashkil etilib, talabalarga bevosita taʼlim muassasasiga kelmasdan bilim olish imkonini yaratadi.

Shu bilan birga, kechki taʼlim shaklida o‘qish ish vaqtidan keyingi soatlarda amalga oshirilib, ishlovchi shaxslarga qulay grafikda taʼlim olishni taʼminlaydi.

Hukumat tomonidan bu sohadagi tashkiliy-huquqiy mexanizmlar takomillashtirilishi, o‘quv dasturlarining talabga moslashtirilishi va taʼlim sifatining taʼminlanishi bo‘yicha aniq choralar ko‘rilmoqda.

 SAVOL: Hozir 1-bosqichda kunduzgida tahsil olayotgan talaba keyingi o‘quv yilidan o‘qishini sirtqiga ko‘chirsa bo‘ladimi? Yuqori bosqichda o‘qiyotganlarchi?

  JAVOB: Talabalarning arizalariga asosan ularning o‘qishini sirtqi taʼlim shakli mavjud guruhlarga belgilangan tartibda ko‘chirish imkoniyati mavjud. Bunda talabalardan belgilangan muddat va tartibda o‘qishini ko‘chirish bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tishlari talab etiladi.

 SAVOL: Ikkinchi mutaxassislik uchun sirtqi taʼlim shakli saqlanib qolinadimi? Yoki unda ham yopildimi?

  JAVOB: 2025/2026 o‘quv yilidan boshlab taʼlimning sirtqi shakliga qabul to‘liq tugatili taʼlimning barcha yo‘nalishlariga, jumladan, ikkinchi mutaxassislikka ham taalluqlidir.

Shu munosabat bilan, ikkinchi mutaxassislik bo‘yicha ham sirtqi taʼlim shaklida yangi qabul amalga oshirilmaydi. Ushbu yo‘nalishda taʼlim olishni istovchilar uchun kunduzgi, masofaviy yoki kechki taʼlim shakllarining mavjud taʼlim yo‘nalishlari tavsiya etiladi.

Shu bilan birga, avvalgi yillarda sirtqi taʼlim shaklida ikkinchi mutaxassislikka qabul qilingan shaxslar tahsilni belgilangan tartibda davom ettiradilar.

  SAVOL: Maqbullashtirilgan kunduzgi (part-time education) taʼlim shakli qanday va qachondan yo‘lga qo‘yiladi?

JAVOB: Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi Taʼlim sifatini taʼminlash milliy agentligi hamda manfaatdor respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik birlashmalari bilan birgalikda ilg‘or xorijiy tajribalarni hisobga olgan holda maqbullashtirilgan kunduzgi taʼlim shaklida kadrlar tayyorlash tartibi bo‘yicha normativ-huquqiy hujjat loyihasini ishlab chiqish vazifasi yuklangan.

Maqbullashtirilgan kunduzgi taʼlim shakli (part-time taʼlim) — talabalarga ish joyi bilan bog‘liq faoliyatni davom ettirgan holda, kunduzgi taʼlim tizimi asosida taʼlim olish imkonini beradigan zamonaviy va qulay taʼlim formati bo‘lib, unda taʼlim jarayoni va ish faoliyati muvozanatli tarzda olib boriladi.

Normativ-huquqiy hujjatlar ishlab chiqilganidan so‘ng, ushbu taʼlim shaklini joriy etish va rivojlantirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar amalga oshiriladi.

 SAVOL: Masofaviy taʼlim shakli tashkil etish uchun qanday talablar bor, hozirda nechta OTMda masofaviy taʼlim shakli mavjud va unga qaysi abituriyentlar topshirishi mumkin?

 JAVOB: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022 yil 4 oktyabrdagi 559-son qarori bilan «Oliy taʼlim tashkilotlarida masofaviy taʼlimni tashkil etish tartibi to‘g‘risida»gi nizom tasdiqlangan. Ushbu nizom masofaviy taʼlim shaklini tashkil etish hamda amalga oshirish uchun aniq talab va meʼyorlarni belgilab beradi.

Hozirgi vaqtda mamlakatimizda 21 ta davlat oliy taʼlim muassasasida hamda qator nodavlat oliy taʼlim tashkilotlarida tegishli taʼlim yo‘nalishlari bo‘yicha masofaviy taʼlim shakli samarali yo‘lga qo‘yilgan.

2025/2026 o‘quv yilida boshqa oliy taʼlim tashkilotlarida ham masofaviy taʼlim shakli bo‘yicha kadrlar tayyorlashni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha zaruriy chora-tadbirlar, jumladan, masofaviy taʼlim platformalari yaratilib, ularni zaruriy kontentlar bilan to‘ldirish ishlari tashkil qilinmoqda.

Masofaviy taʼlim shakliga o‘qishga kirish umumiy tartibda amalga oshirilib, abituriyentlardan qo‘shimcha majburiyatlar talab etilmaydi.

Shunday qilib, sirtqi taʼlim shaklining tugatilishi orqali oliy taʼlimda sifatni oshirish, zamonaviy talablarga mos bilim berish hamda mehnat bozorida raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash yo‘lida muhim qadam qo‘yilmoqda.